Apologeet.nl
Uitverkozen, Gered & Vrije WilZoals je ziet, ben ik weer terug uit ons dorp op Madagaskar. Op mijn Odysee kanaal heb ik een beetje uitgelegd wat de plannen zijn. Je vindt dat artikeltje hier.
Het komt er kort op neer dat we binnenkort diverse groepen bijbelstudenten naar ons dorp toe zullen halen. Deze studenten willen graag leren hoe ze hun landgenoten kunnen bereiken met het evangelie. Nogmaals, kijk zelf maar even naar het artikeltje dat ik geschreven heb.
Ik heb weer heel even de tijd om een nieuwe video te maken. Deze video is eigenlijk een reactie op mijn reactievideo van 25 maart 2025. In die video bespreek ik het debat tussen Chris Verhagen en Bert Put. Naar aanleiding van mijn reactie heb ik verschillende keren de vraag gekregen hoe ik zelf tegen uitverkiezing en vrije wil aankijk. In de conclusie heb ik daar wel wat over gezegd, maar ik denk dat het goed is om het een beetje uit te bouwen.
Iedereen is zondig
Ik zal maar meteen met de deur in huis vallen. Ik ben ervan overtuigd dat we als mens een vrije wil hebben, waarmee we vrijwillig kunnen kiezen wat we willen. Maar! Tegelijkertijd leert de bijbel ons dat we allemaal, niemand uitgezonderd, slecht zijn.
Paulus citeert Psalm 14 in Romeinen 3:10-12
zoals geschreven staat: Er is niemand rechtvaardig, ook niet één, er is niemand die verstandig is, er is niemand die God zoekt. Allen zijn zij afgedwaald, samen zijn zij nutteloos geworden. Er is niemand die goeddoet, er is er zelfs niet één.
Het lijkt er op dat de Bijbel ons leert dat we weliswaar een vrije wil hebben, maar dat onze vrije wil op één of ander manier tóch gebonden is door onze eigen zondige natuur.
Romeinen 8:7-8
Immers, het denken van het vlees is vijandschap tegen God. Het onderwerpt zich namelijk niet aan de wet van God, want het kan dat ook niet. En zij die in het vlees zijn, kunnen God niet behagen.
Omdat de Bijbel ons als holistische wezens beschrijft, weten we dat de wil niet onafhankelijk van de rest van de menselijke natuur functioneert. Dat de wil vrij is, betekent dus niet dat de wil de mogelijkheid heeft om willekeurig welke optie te kiezen, maar dat hij vrij kan kiezen wat het hart verlangt. En wat verlangt het hart? Laten we Genesis 6:5 er maar eens bijpakken.
En de HEERE zag dat de slechtheid van de mens op de aarde groot was, en dat al de gedachtespinsels van zijn hart elke dag alleen maar slecht waren.
En Jeremia 17:9 maakt het nog wat duidelijker
Arglistig is het hart, boven alles, ja, ongeneeslijk is het, wie zal het kennen?
Dus onze wil handelt in overeenstemming met de verlangens van ons hart. Dit betekent dat onze wil zich alleen maar van God wil verwijderen—geheel in harmonie met onze zondige natuur.
De compatibilist en libertariër
Wat ik zojuist verteld heb, is volgens mij waar de schoen wringt als het om de discussie over de vrije wil gaat. Eigenlijk zijn er twee zienswijze wat betreft de vrije wil. Om deze video even wat ingewikkelder te maken zal ik deze twee theologische ideeën uitleggen. De termen die er voor gebruikt worden heb je misschien nog niet eerder hebt gehoord, namelijk het compatibilisme en het libertarisme.
Nou ja, dat klinkt allemaal wat ingewikkelder dan dat het is. Om kort te gaan is een compatibilist iemand die het standpunt heeft dat een persoon slechts zo vrij is als dat zijn eigen zondige natuur hem toestaat om vrij te zijn en dat zijn zondigheid hem ervan weerhoudt om in vrijheid voor God te kiezen. Dat is eigenlijk wat we eerder al hebben besproken.
Romeinen 3 hebben we al even genoemd. Daar zegt Paulus dat niemand God zoekt. Maar compatibilisme wordt ook ondersteund door 1 Korinthiërs 2:14
Maar de natuurlijke mens neemt de dingen van de Geest van God niet aan, want ze zijn dwaasheid voor hem. Hij kan ze ook niet leren kennen, omdat ze geestelijk beoordeeld worden.
De libertariër geloofd dat een niet geredde zondaar nog steeds in staat is om vrijelijk, dus zonder gehinderd te worden door zijn zondige natuur, voor God te kiezen ondanks. Hier past de tekst van Johannes 3:16 en 3:36 prima bij.
Want zo lief heeft God de wereld gehad, dat Hij Zijn eniggeboren Zoon gegeven heeft, opdat ieder die in Hem gelooft, niet verloren gaat, maar eeuwig leven heeft.
Wie in de Zoon gelooft, heeft eeuwig leven, maar wie de Zoon ongehoorzaam is, zal het leven niet zien, maar de toorn van God blijft op hem.
Het Dordtse verzet
En zoals ik al zei zit hier nu juist één van de grote pijnpunten binnen de kerken. In Gereformeerd Nederland is veel te doen rondom de Dordtse leerregels. Deze leerregels kwamen tot stand om de extremere leerstelling van de volgeling van Arminius te bestrijden. De latere volgers van Arminius neigde sterk naar een valse leer die ook wel het Pelagianisme wordt genoemd. Het Pelagianisme leert dat de onbekeerde mens prima in staat is om God te plezieren. Naast de diverse on-Bijbelse stellingen wil ik me even op één punt van het Pelagianisme richten namelijk dat het ook stelt dat de mens zelf in staat is om bij te dragen aan de redding van Christus door zelfstandig te zoeken naar God en door onderzoek, zelfstandig, dus helemaal los van God tot een beslissing kan komen.
Hier komt dan gelijk ook het eerder genoemde libertarisme om de hoek kijken—het idee dat iemand in staat is om vrijelijk, dus zonder gehinderd te worden door zijn zondige natuur, voor God te kiezen. Je begrijpt dat men deze gedachte al heel snel schaart onder het Pelagianisme.
Mijn overtuiging
Eigenlijk denk ik dat het voor het eindresultaat niet uitmaakt hoe je gelooft dat iemands keuze tot stand komt. Per saldo komen beidde personen tot geloof. Daar zal ik straks nog iets meer over zeggen.
Persoonlijk ben ik er niet van overtuigd dat de ongelovige volledig uit zichzelf naar God zoekt. De Bijbel stelt wat mij betreft duidelijk genoeg dat mensen niet kunnen handelen op een manier die in strijd is met hun zondige natuur. Jeremia 17:9 heeft ons al verteld dat de niet-wedergeboren mens bedrieglijk is. Marcus 7:21-23 zegt dat de ongelovige vol van kwaad is, en Johannes 3:19 zegt dat de ongelovige de duisternis liever heeft dan het licht. Jezus zegt in Johannes hoofstuk 6 vers 44 dat niemand uit zichzelf tot God kan komen, en zoals we al gelezen hebben zegt Paulus dat de ongelovige niet naar God op zoek is (Romeinen 3:10-12). Zowel Paulus als Jezus leren ons dat de ongelovige een slaaf van de zonde is (Romeinen 6:20; Johannes 8:34). Dan lezen we in 1 Korinthiërs 2:14 dat de ongelovige geen geestelijke dingen kan ontvangen, en Efeziërs 2:1 leert ons dat de ongelovige dood in zijn zonden is. De brief aan de Efeziërs zegt verder in hoofdstuk 2 verzen 3 en 15 dat de ongelovige van nature een kind van de toorn is, en dat hij in vijandschap met God leeft.
Als ik deze woorden lees kan zou ik zeggen dat een ongelovig nooit, maar dan ook nooit uit zichzelf, dus los van God, zoekt naar God—laat staan ‘ja’ zeggen op het offer van Jezus.
God is soeverein
Hier komt dus de soevereiniteit van God om de hoek kijken. Dit betekent dat God de uiteindelijke controle heeft over alle dingen en dat alles wat gebeurt, onder Zijn oppermachtige of onafhankelijke wil valt. De calvinisten waren en zijn vooral bang dat zij, die de leer van Arminius volgden, Gods soevereiniteit ter discussie stellen. Dit was ook de reden waarom de Dordtse Leerregels zijn opgesteld op de Synode van Dordrecht, in 1618 en 1619 in Dordrecht. Het was een tegenreactie op de wat extremere versie van het Arminianisme waarin dus de valse leer van het Pelagianisme naar voren leek te komen. In die leer wordt onder andere gesteld dat de mens in staat is om God uit zichzelf te zoeken en dat de mens zelfs in staat zou zijn om uit eigen beweging God te plezieren.
Ik heb laten zien dat ik geloof dat de Bijbel ons leert dat we zonder Gods Geest totaal geen intentie hebben om Hem te zoeken—sterker nog, we zitten in feite vast aan onze zondige natuur. Onze wil is zo vrij als onze natuur ons toestaat.
Op zich is dit geen probleem wat betreft onze redding. De Bijbel leert ons namelijk ook dat zelfs het positief reageren op Gods aanbod van redding alleen maar mogelijk wanneer God Zelf dat door Zijn Geest in iemand bewerkt. In die zin blijft Gods soevereiniteit geheel in tact.
Geloof ik dan, samen met de Calvinisten, in een absolute uitverkiezing? Je weet wel, die leer waarin gesteld wordt dat sommige gekozen zijn om gered te worden en anderen niet. Nee, ik geloof dat God iedereen heeft verkozen om een kind van Hem te worden. Maar ja, niemand lijkt oprecht naar Hem te zoeken. Dus, om mensen naar Hem te laten zoeken stuurt Hij zijn Heilige Geest.
Johannes 16:8
En als Die gekomen is, zal Hij de wereld overtuigen van zonde, van gerechtigheid en van oordeel
Onweerstaanbare genade
Nu zeggen de calvinisten dat God mensen alleen naar Hem toe trekt als Hij ze ook heeft voorbestemd, en dat deze verkozen mensen dat niets anders kunnen dan ‘ja’ zeggen. Dat noemen ze de ‘onweerstaanbare genade’—dus de uitgekozen persoon kan dan niet anders meer dan ‘ja’ zeggen. Nou, het lijkt mij dat dit wederom een poging is om de ongelovige mens te ontdoen van enige vrije wil.
Nee, ik geloof dat, wanneer de Heilige Geest Zijn werk doet onder de ongelovigen, Hij te allen tijde de wil van de ongelovigen respecteert. Omdat ik geloof dat God ieder mens voorbestemd heeft om gered te worden, geloof ik ook dat ieder mens, vroeg of laat, getrokken zal worden door Zijn Geest. De vraag is dan enkel wat de ongelovige op dat moment doet. Hij wordt overtuigd van de waarheid, maar dat wil niet zeggen dat hij daar dan ook ‘ja’ op wil zeggen.
Een heel bekende tekst komt uit Efeziërs 2:8-9
Want uit genade bent u zalig geworden, door het geloof, en dat niet uit u, het is de gave van God; niet uit werken, opdat niemand zou roemen.
Jezus bevestigt het idee dat mensen alleen maar ‘ja’ kunnen zeggen als ze dat gegeven is.
Johannes 6:44
Niemand kan tot Mij komen, tenzij de Vader, Die Mij gezonden heeft, hem trekt; en Ik zal hem doen opstaan op de laatste dag.
De Bijbel geeft niet aan hoe vaak God iemand de kans geeft om zich te bekeren. Daarentegen worden Gods geduld, barmhartigheid, en het verlangen dat iedereen tot inkeer komt, wel vaak heel genoemd.
Dus nogmaals, ik geloof dat de bijbel leert dat iedereen is voorbestemd om gered te worden, maar dat niet iedereen positief op die redding antwoord—met andere woorden, Gods genade kan door de ongelovigen afgeslagen worden. Daar tegenover staat ook dat als iemand ‘ja’ zegt, zich bekeerd en laat redden door Jezus, hij of zij die beslissing ook alleen maar kon maken nadat Gods Geest hem of haar die gave gaf.
Ik heb ooit eens een Engels citaat gehoord waarvan gezegd wordt dat het uit de koker van C.S. Lewis kwam. Het citaat zegt:
“God is a gentleman, He will not force anybody into heaven”.
Individualistische theologie
Tot slot wil ik toch nog even wat zeggen over het wereldbeeld waarin het pure Calvinistische denken tot stand is gekomen.
Velen van jullie weten misschien dat wij al vele jaren op Madagaskar wonen en werken als zendeling. De Malagasy staan over het algemeen heel anders in het leven dan de gemiddelde West-Europeaan.
In West-Europa lijken we er trots op te zijn dat we onafhankelijk ingesteld zijn. “Ik heb toch zeker recht op mijn eigen beslissingen?” Daar tegenover staat dat de Malagasy op het platteland veel meer collectief zijn ingesteld. “Komt mijn beslissing goed uit voor de groep?”
Het Calvinistische denken lijkt veel beter aan te sluiten bij het onafhankelijke denken van de West-Europeaan. Ik zal het een beetje uitleggen. Iedere keer als ik iemand de uitverkiezingsleer hoor uitleggen, valt het mij op dat ze verwijzen naar die enkeling in de groep die tot geloof komt. Waarom komt van een hele groep toehoorders maar één of enkelen tot geloof en die anderen niet? Nou, dat zou dan komen omdat die enkelingen uitkozen waren en die anderen niet. Met andere woorden, het gaat elke keer om die ene wel en die andere niet.
Op het platteland van Madagaskar zien we een ander beeld. Ik ben in een dorp geweest waar al twee jonge christenen woonden. Zij waren de enige in het hele dorp en ze kwamen van buiten af. Ze waren er later gaan wonen. Ik heb maandenlang bijna elke week in dat dorp het evangelie gedeeld. Niemand kwam tot geloof. Waarom niet? Als ik het vroeg kreeg ik het antwoord dat ze wel heel graag wilde, maar dat het zo moeilijk was. Ik was verbaasd want wat is er dan moeilijk aan om gewoon ‘ja’ tegen de redding van Jezus te zeggen?
Toen ik de taal beter begon te begrijpen leerde ik dat men naar elkaar zat te kijken wat betreft hun antwoord op redding. Zouden ze als enkeling zich afkeren van de voorouder verering of zouden ze afwachten wat de ander ging doen? Het afkeren van de voorouder verering betekende automatisch dat ze niet meer konden meedraaien binnen de groep—alles is namelijk verbonden met die verering. Het heeft lang geduurd, maar uiteindelijk is er waarschijnlijk iemand geweest die zich bij de twee jonge christenen heeft gevoegd. Daarna volgde de vrouw van de koning van het dorp en al snel groeide de groep uit tot meer dan 20 mensen—20 mensen is best veel op een dorp van ongeveer 50 inwoners.
Dus daar waar we in West-Europa mensen op individuele basis tot geloof zien komen, zien we in andere delen van de wereld dat mensen kijken naar de groep. Die groepsbekering is niet minder oprecht. De groep waar ik zojuist over sprak, komt nu wekelijks samen voor bijbelstudie en ze bouwen hun eigen kerkgebouwtje in het dorp. Ze leren meer en meer over hoe ze Jezus moeten volgen en dat heeft weer een grote aantrekkingskracht op anderen. De groep is groot genoeg om op zichzelf te staan.
Het is ons zo enorm ingeprent dat bekering persoonlijk moet zijn dat we ons bijna niet kunnen voorstellen dat groepsbekeringen echt kunnen zijn. We denken bijna automatisch dat die mensen alleen maar zeggen dat ze christen zijn omdat dit nu eenmaal verwacht wordt. “Nee”, zeggen we dan, “bekering is alleen echt als je de Heer persoonlijk hebt gevraagd.”Bovendien, kennen we in West-Europa het fenomeen van groepsbekeringen bijna niet, het komt bijna niet voor. “Tja,” zegt de calvinist, “dat komt omdat de één wel is uitverkoren en de ander niet.”
Minder stellig
Je zult begrijpen dat ik na al die jaren in een ander werelddeel wat minder stellig geworden ben, als ik dat al was, wat betreft sommige theologische ideeën. Nee, ik doe geen water bij de wijn! Het Evangelie is en blijft overeind! Jezus is Gods Zoon, Hij is God Zelf die als mens geboren werd. Jezus stierf aan het kruis en stond op de derde dag op uit het graf! Er is geen andere weg om gered te worden dan door Hem!
Ik denk dat het ons zou sieren om op bepaalde punten wat minder stellig te zijn. Heel veel van onze ideeën zijn prima om onderling te bediscussiëren en te bespreken, maar als je met je voeten in de modder staat (in mijn geval vaak letterlijk) vallen die ideeën weg. Op het zendingsveld telt de prediking van Gods genade. De ongelovigen heeft niets aan het geneuzel waar we ons graag mee bezig houden. Wat maakt het die ongelovige nu uit of jij gelooft in onweerstaanbare genade, dat je een compatibilist of een libertariër bent, of dat je denkt dat sommigen uitgekozen zijn en anderen niet. Die ongelovige moet horen hoe hij gered kan worden! En als hij op een bepaald moment ‘nee’ zegt, hoeft hij ook niet te horen dat hij blijkbaar niet tot de verkorenen behoort.
Nogmaals, prima dat we onderling dit soort ideeën bespreken. Die gesprekken mogen wat mij betreft soms ook best wel een beetje pittig zijn—vooral als mensen door bepaalde ideeën gehinderd worden om naar Jezus toe te komen. Maar laten we ons vooral toeleggen op dat wat onze werkelijke opdracht is. Mensen oproepen tot bekering, hen te onderwijzen, ze te dopen in de Naam van de Vader en van de Zoon en van de Heilige Geest, en hen te leren dat ze moeten leven zoals Jezus ons geboden heeft.
Romeinen 10:13-15b, 17
Want ieder die de Naam van de Heere zal aanroepen, zal zalig worden. Hoe zullen zij dan Hem aanroepen in Wie zij niet geloven? En hoe zullen zij in Hem geloven van Wie zij niet gehoord hebben? En hoe zullen zij horen zonder iemand die predikt? En hoe zullen zij prediken, als zij niet gezonden worden? […]
Zo is dan het geloof uit het gehoor en het gehoor door het Woord van God.
